Op het derde VIBE-Eco*Bouwforum van dit jaar stonden voor een keertje niet de gebruikelijke productlanceringen of bouwinnovaties op het programma maar wél de nieuwe wetgeving rond greenwashing en de milieu-impact van bouwmaterialen. Steeds meer producenten, architecten en voorschrijvers beseffen dat zij belangrijke actoren zijn bij het realiseren van milieuvriendelijke bouwprojecten. Het valt dan ook niet te verbazen deze editie vooral zij hun weg vonden naar het netwerkevent. Kon je zelf niet aanwezig zijn? In dit artikel lees je de belangrijkste nieuwigheden.

De milieu-impact van een gebouw: méér dan alleen energiezuinigheid

De laatste jaren heeft de bouwsector en de overheid veel aandacht besteed aan de energiezuinigheid van gebouwen maar is er weinig stilgestaan bij het type materialen dat in een bouwproject wordt gebruikt en de impact van die materialen op het milieu. Mieke Vandenbroucke, materiaalexperte bij VIBE vzw, lichtte toe aan de hand van een verhelderend schema (zie hieronder) hoe elke fase van het productie- en bouwproces van belang is om de totale milieubelasting van een gebouw in kaart te brengen, van bij de ontginning van de grondstoffen, de verwerking ervan en het transport tot zelfs het onderhoud en de afvalverwerking na afbraak van het gebouw.

Informatie zoeken over de milieu-impact van gebouwen, hoe begin je eraan?

Architecten en bouwheren die de milieuscore van materialen en producten willen kennen, kunnen momenteel al heel wat informatie terugvinden in enkele online databanken. Zo kan je voor ruwe milieu-data van een materiaal, schapenwolisolatie bijvoorbeeld, terecht in de Zwitserse database ecoinvent (www.ecoinvent.org). Ook op de website van NIBE, Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (www.nibe.info), kan je per materiaalsoort een milieuscore terugvinden. Ben je eerder op zoek naar de milieuscore van een specifiek product, zoals bijvoorbeeld een type verf of vloerbekleding? Dan kan helpt het natureplus-label (www.natureplus.org) je al een eind op weg. Nieuw is dat je binnenkort voor productinformatie ook terecht kan in de recent ontwikkelde B-EPD Databank van de overheid. Dieter De Lathauwer van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu was aanwezig op het EcoBouwforum om een woordje uitleg te geven over hoe en waarom deze databank tot stand gekomen is.

Met de B EPD-databank gaat de overheid de strijd aan tegen greenwashing

Dat het milieubewustzijn van bouwheren en architecten steeds groter wordt, hebben de producenten van bouwmaterialen al lang in de gaten. Vaak brengen ze zogenaamde ecologische producten op de markt die eigenlijk niet meer zijn dan een marketingtruc en is er van een echt duurzaam engagement geen sprake. Denk maar aan de weergave van groene blaadjes op de verpakking van een petrochemisch product, een typische greenwashing truc. De overheid wil paal en perk stellen aan dergelijke misleidende reclameboodschappen door fabrikanten te verplichten om hun bewering te laten verifiëren en registreren in een Belgische databank en vage termen zoals ‘duurzaam’ niet meer toe te laten.

Concreet moet een fabrikant die een concrete milieuverklaring op de verpakking van zijn product wenst te plaatsen een levenscyclusanalyse (LCA) uitvoeren conform de Europese Norm en het Koninklijk Besluit. België legde in het Koninklijk Besluit bijkomende eisen vast die nog niet zijn opgenomen in de Europese normen, zoals enkele bijkomende milieu-indicatoren. Vervolgens moet de fabrikant deze LCA aan de hand van een milieuproductverklaring (EPD) publiekelijk ter beschikking stellen. Pas nadat de producent de EPD heeft laten verifiëren door een extern persoon en heeft geregistreerd in de B-EPD databank mag het product worden verkocht met de aangebrachte boodschap. De databank is publiek toegankelijk en gratis te raadplegen via volgende link: www.environmentalproductdeclarations.be. Wie vandaag al een kijkje gaat nemen in de database, zal merken dat er nog geen EPD’s zichtbaar zijn. Toch zijn er achter de schermen reeds verschillende EPD’s in voorbereiding die weldra zullen verschijnen en belooft het op termijn een gigantische Belgische databank te worden.

Met de MMG-tool bereken je de milieu-impact op gebouw(element)niveau

Architecten en bouwheren kunnen dus online al veel milieu-informatie terugvinden maar de eerlijkheid gebied ons te zeggen dat het slechts gaat om een selecte groep producten en dat het geen sinecure is om deze informatie op de juiste manier te interpreteren en toe te passen. Bovendien is het meestal oninteressant om producten los van hun context te gaan evalueren. Die context heb je wel als je de milieuvriendelijkheid gaat berekenen op het niveau van gebouwelementen en op het niveau van gebouwen. En daar komt de MMG-tool op de proppen, een rekenmodule die werd ontwikkeld door een samenwerking van het Vlaamse, Waalse en Brusselse gewest.

Voor ontwerpers is het niet altijd zo vanzelfsprekend om de meest duurzame combinatie van materialen te selecteren voor het optrekken van een gebouw. OVAM ontwikkelde daarom een meetmethode (de MMG-methodiek) om de materiaalprestaties van gebouwelementen te bepalen. Dankzij de hieruit afgeleide MMG-tool kunnen architecten de milieu-impact evalueren en elementvarianten vergelijken, zoals wand-, dak- en vloerconstructies. Op het EcoBouwforum lichtte Evi Rossi van OVAM de werking van de tool toe met een korte demo. Ze toonde hoe je kan spelen met de samenstelling van gebouwelementen en zo redelijk snel inzicht krijgt over de verbeterpunten van het ontwerp op het vlak van milieuvriendelijkheid. Momenteel gebruikt de MMG-tool generieke gegevens maar op termijn zal hij worden gekoppeld met productspecifieke milieugegevens uit de voormelde EPD-databank. De MMG-tool werd al uitgebreid getest door architecten en de vele reacties, suggesties en tips worden momenteel verwerkt. OVAM verwacht om de tool begin 2018 te kunnen lanceren en plant drie seminaries en twee opleidingen per gewest waarin architecten kennis kunnen maken met de MMG-tool, wat overigens nog niet de definitieve naam is.

Conclusie

Kort samengevat is dus online al heel wat informatie terugvinden over de milieuvriendelijkheid van bouwproducten en is de overheid tegelijk naarstig aan het werk om nieuwe tools aan te reiken die de nodige ondersteuning bieden. Bij VIBE vzw kijken we de EPD-database en MMG-tool alvast hoopvol tegemoet. Tegelijk zijn we er ons van bewust dat er nog een lange weg moet worden afgelegd alvorens hernieuwbare materialen en producten, vaak grondstoffen die lokaal worden geproduceerd door kleinere ondernemingen, hun plaatsje zullen krijgen tussen de grotere spelers op de bouwmarkt. Wij houden alleszins de evoluties in de gaten en stellen tegelijk alles in het werk om milieuvriendelijke materialen te promoten bij bouwheren en architecten.

Mocht je een vraag hebben over één van deze thema’s of interesse hebben in een LCA-studie, aarzel dan niet om ons te contacteren.

Contactgegevens sprekers en interessante  links:

• Om de B-EPD databank te raadplegen: www.environmentalproductdeclarations.be
• Wil je op de hoogte blijven over de B-EPD databank, stuur dan een mailtje naar epdnews@milieu.belgie.be om je aan te melden voor de nieuwsbrief
• Ben je geïnteresseerd om jouw product te laten opnemen in de B-EPD databank en wil je hiervoor een LCA-studie laten uitvoeren? Stuur dan een mailtje naar mieke.vandebroucke@vibe.be
• Voor meer informatie over de MMG-tool kan je terecht bij Evi Rossi van OVAM op volgend e-mailadres: Evi.rossi@ovam.be