Vandaag, woensdag 12 juni, viert de Confederatie Bouw de ‘Dag van de PUR-spuiter’. Voor VIBE en zijn sympathisanten een dag van mineur. Hoewel het petrochemische goedje schadelijke effecten heeft voor het milieu en de gezondheid wordt het nog steeds volop gepromoot bij bouwprofessionals en doe-het-zelvers. Beklagenswaardig? Jazeker!
Door de lage lambda-waarde en efficiënte energiebesparing is PUR (en zijn petrochemische broertje PIR) in België enorm populair bij bouwprofessionals en doe-het-zelvers die een woning willen isoleren of na-isoleren. PUR of polyutheraan is een synthetisch materiaal dat vervaardigd wordt op basis van isocyanaten en alcoholgroepen. Voor de productie beroepen fabrikanten zich doorgaans op schaarse materialen. De vervaardiging impliceert een enorm energiegebruik en -verbruik. Het in situ-gebruik van gespoten PUR druist ook in tegen de circulaire principes die VIBE verdedigt. Bouwmaterialen die verlijmd zijn met PUR-isolatie kunnen niet heropgenomen worden in de bouwcyclus. De demontage of het hergebruik van deze elementen is onmogelijk. VIBE ijvert daarom voor demonteerbare oplossingen. Nu zadelen we onszelf op met bouwafval dat we niet gemakkelijk kunnen wegwerken. Om het kaf van het koren te scheiden, worden deze doorgaans geclassificeerd als chemisch of brandbaar afval. Vanuit een circulaire mindset is gespoten PUR dus een absolute no go!
Geniepige indringer
Ook de gezondheidsrisico’s van PUR-schuim en gespoten PUR zijn niet niks. De Nederlandse website waar slachtoffers van het goedje zich aanmelden, zorgde reeds voor online furore. Kern van het probleem: het schuim bevat isocyanaten, een chemische stof die op onze gezondheid schaadt. Bij het spuiten en uitharden van het PUR-schuim komen deze isocyanaten vrij die allergische reacties kunnen veroorzaken. De reacties treden voornamelijk op door de inademing van de dampen of het huidcontact met het schuim. PUR-slachtoffers kampen met astma, eczeem, luchtwegvernauwing en -irritatie, een jeukende huid en oogirritaties. Wie geen beschermingsmiddelen gebruikt tijdens de plaatsing, zoals de doe-het-zelver die snel met een spuitbus wat naden en kieren wil dichtstoppen, is de gebeten hond en kan schadelijke, negatieve effecten ondervinden.
Het vrijkomen van deze isocyanaten duurt doorgaans maar enkele uren. Het is belangrijk dat de woning of het gebouw tijdens het uithardingsproces goed verlucht en geventileerd wordt. Eens het PUR-schuim uitgehard is, heeft het volgens de producenten geen negatieve effecten meer voor onze gezondheid. Of toch niet? Het is mogelijk dat na de uitharding vlamvertragers en katalysatoren vrijkomen die in onvoldoende geventileerde ruimtes blijven hangen. Daarnaast scheidt het materiaal bij extreme verhitting of verbranding een zware damp af van blauwzuur en koolstofmonoxide. Blootstelling aan deze giftige gassen kan leiden tot kortademigheid, hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid. Wie langer in contact blijft, riskeert zelfs bewusteloosheid. Allesbehalve gezond als je het ons vraagt!
Ecologische alternatieven
De fabricatie, samenstelling en recyclage van het PUR-schuim zijn milieuonvriendelijk. In het geval van gespoten PUR als vloerisolatie wordt het materiaal onder meer geblazen met HFK’s (fluorkoolwaterstoffen). Dit zijn broeikasgassen die tussen de 800 en 3200 keer sterker zijn dan CO2. Berekeningen van Milieu Centraal tonen dat het gemiddeld 16 jaar duurt tot het broeikaseffect van PUR-vloerisolatie met HFK’s is goedgemaakt door de CO2-besparing van lager energieverbruik in huis. Let wel: dit geldt niet voor PUR-isolatieplaten en gespoten PUR voor spouwmuurisolatie. PUR-schuim uit spuitbussen bevat andere blaasgassen die ‘maar’ maximaal 150 keer sterker zijn dan CO2. Producenten willen per 2020 de blaasmiddelen met HFK’s vervangen door HFO’s, fluorkoolwaterstoffen met een beperkt broeikaseffect. Maar hoe we het ook draaien of keren: de productie en samenstelling zijn allesbehalve milieuvriendelijk.
Daarom is het volgens VIBE beter om te kiezen voor ecologische en gezondere alternatieven. Minerale alternatieven zijn rotswol en glaswol, hoewel afvalintercommunales zoeken naar een oplossing om deze isolatiematerialen te verwerken. Toch zijn er vandaag al circulaire initiatieven waarbij de producent deze isolatiematerialen terug opnemen. Ook geëxpandeerde granulaatkorrels van gerecycleerd glas of geëxpandeerd perliet behoren tot de minerale mogelijkheden. Inblaasisolatiemateriaal op basis van cellulose leent zich dan weer perfect om gaten of kieren op te vullen. Wie langs de buitenkant van een bestaande wand wil isoleren, kan ook de stap maken naar natuurlijke materialen zoals geëxpandeerde kurkplaten, houtvezelplaten, vlas, kalk of hennep. De bovenstaande mogelijkheden zijn allemaal milieuvriendelijkere alternatieven voor PUR of PIR die geen schadelijke effecten uitoefenen op de gezondheid. De isolatiewaardes van ecologische en natuurlijke materialen liggen doorgaans iets lager dan het petrochemische alternatief. Toch wegen de voordelen voor het milieu en de gezondheid in dit geval volgens ons duidelijk op!
