De Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning (VRP) organiseerde een congres over circulair ruimtegebruik en circulair bouwen. Zoals het hoort, was VIBE van de partij. We noteerden deze belangrijke bevindingen en inzichten.
De opmars van de circulaire economie wordt gezien als een ideaal middel om economie en ecologie met elkaar te verzoenen. Zo kunnen bedrijven, beleidsmakers, middenveldorganisaties en burgerbewegingen efficiënter én bewuster aan de slag met materialen. Op stedelijk en gemeentelijk niveau betekent circulariteit dat er gezond en doordacht wordt omgegaan met schaarse goederen en ruimte. Vier agenda’s staan centraal binnen de integratie van de circulaire logica op gemeentelijk en stedelijk niveau: optimaliseren, innoveren, contextualiseren en democratiseren.
Stromen optimaliseren
De optimalisatie van stromen komt neer op het sluiten van materiaalkringlopen. Hierbij kan je denken aan het hergebruik van materialen zodat we geen afval produceren. De bouwsector is wereldwijd verantwoordelijk voor ruim 30 procent van de afvalproductie en gebruikt ongeveer de helft van de ontgonnen materialen. Door kringlopen te sluiten, verkleinen we niet enkel onze ecologische voetafdruk maar gaan we ook efficiënter en slimmer om met schaarse materialen.
Masdar City, een project in het zonovergoten Dubai, is een typevoorbeeld van een stad ontworpen met het oog op kringloopsluiting. Voor het energie- en watergebruik beroept het Britse ontwerpbureau Norman Foster zich op hernieuwbare bronnen. Ook het afval zal de stad tot een minimum trachten te beperken. Een klein weetje: enkel tijdens het gebruik zal Masdar City circulair zijn aangezien de materialen voor de opbouw naar de woestijn moeten geïmporteerd worden. Een voorbeeldproject in Vlaanderen zijn De Nieuwe Dokken in het Gentse.
Stromen innoveren
De circulaire logica laat zich in het hart van onze economie voelen. Nieuwe business- en verdienmodellen dringen zich op om het lineaire gedachtegoed te vervangen. Innovatieve spelers binnen de sector verkopen hun goederen als diensten waarbij de eigendom in handen blijft van de producent. Maar denk bijvoorbeeld ook aan leegstaande ruimtes en panden die een nieuwe invulling krijgen. Of de autodeelsystemen (zoals Cambio) die we in steeds meer steden aantreffen. Of het hergebruik van materialen die slechts tijdelijk gebruikt worden.
Door de stromen te innoveren, veranderen ook de relaties tussen betrokken actoren. Door de dialoog tussen ondernemingen, beleidsmakers, burgers en belangenverenigingen te verbreden, opent zich een scala aan nieuwe mogelijkheden.
De Nieuwe Dokken (Foto: © denieuwedokken.be)
Stromen contextualiseren
Circulair denken betreft ook de maximale benutting van het beschikbare potentieel. Qua ruimtegebruik wordt de grond gezien als de basis waarop circulariteit wordt ingezet. De contextualisatie van materiaalstromen is van primordiaal belang op lokaal niveau. Door verschillende stakeholders te betrekken bij dit proces komen alle noden en wensen aan het licht.
Zo krijgt het voormalig station van Wijgmaal een nieuwe bestemming. De bestaande ruimte wordt multi-inzetbaar en veranderingsgericht ingekleed. Niet enkel de betrokken organisaties maar ook externe derden zullen multifunctionele ruimtes kunnen gebruiken. Het hergebruik van afgebroken gebouwelementen wordt hoog in het vaandel gedragen. Het gebruik van primaire grondstoffen zullen de ontwikkelaars tot een minimum beperken om de materiaalkringlopen zo efficiënt mogelijk te sluiten.
Stromen democratiseren
Tot slot omhelst circulariteit ook de openstelling van traditioneel geprivatiseerde materialenstromen. Het idee is om natuurlijke grondstoffen (denk aan lucht, water, bossen…) opnieuw breder open te stellen. Het idee van de commons, waarbij niet op het individuele maar het gemeenschappelijke niveau wordt gekeken, sluit hier nauw op aan. De democratisering van materiaalstromen is wellicht de meest politiek getinte van de vier besproken agenda’s.
Een mooi voorbeeld van deze agenda is de stimulans van de lokale economie die we in Gent terugvinden. Door op de korte keten in te spelen, kunnen beleidsmakers en middenveldorganisaties de afvalverspilling minimaliseren en de lokale tewerkstelling tegelijkertijd stimuleren. Een mooi voorbeeld is de lokale voedselstrategie die Stad Gent samen met ondernemers en burgers realiseerde.
Meer informatie over het VRP-congres Operatie Circulatie kan u op deze website terugvinden.
