Begin december lazen we in de pers het onthutsende verhaal van het Nederlandse gezin dat halsoverkop het huis uit gevlucht is door problemen met PUR-isolatie. Wetenschappers waarschuwen al langer dat het niet kan worden uitgesloten dat er een verband is tussen het na-isoleren met PUR-schuim en sommige gezondheidsklachten. Vermijden is dus de boodschap maar dat is blijkbaar niet evident in een wereld waar PUR volop gepromoot wordt. In dit artikel lees je waarom je beter twee keer nadenkt alvorens je beslist om PUR in je spouwmuur te laten spuiten.

1. Het gebruik van PUR-isolatie is niet ecologisch en zeker niet circulair

Je woning na-isoleren met PUR mag dan misschien wel een energiezuinige maatregel zijn maar een milieuvriendelijke oplossing is het allerminst. Het gebruik van PUR druist in tegen alle ecologische principes. Het is een synthetisch isolatiemateriaal waarvoor wereldwijd schaarse grondstoffen worden aangewend en massaal veel energie wordt verslonden bij de vervaardiging. Ook vanuit circulair perspectief is het absoluut af te raden om PUR te gebruiken. Materialen die in aanraking zijn geweest met gespoten PUR kunnen immers niet opnieuw in de keten worden gebracht en moeten dus worden behandeld als chemisch afval.

2. Er zijn tal van waardevolle ecologische alternatieven voor PUR

Het gebruik van PUR voor het na-isoleren van spouwmuren is alomtegenwoordig. Hierdoor staan sommige architecten of aannemers er allicht zelfs niet meer bij stil dat ze hun klanten even makkelijk een milieuvriendelijk isolatiemateriaal kunnen aanraden. Alternatieven zijn er nochtans genoeg. Zo kan je bijvoorbeeld geëxpandeerd perliet gebruiken om je spouw te isoleren. Perliet wordt vervaardigd uit vulkanisch gesteente en is dus overvloedig voorradig. Ook geëxpandeerde glaskorrels van gerecycleerd glas behoren tot de mogelijkheden. Andere minerale alternatieven zijn rots- en glaswolvlokken. Daarnaast loont het zeker ook de moeite om na te denken over andere isolatiemethodes. Als je bijvoorbeeld langs de buitenkant van de bestaande muur kan isoleren dan opent dat de mogelijkheid om te kiezen voor meer natuurlijke isolatiematerialen zoals geëxpandeerde kurkplaten, houtvezelplaten, een ingeblazen houtskelet, strobalen of kalkhennep. Isoleren langs de binnenkant van de bestaande muur wordt minder aangeraden omdat koudebruggen dan moeilijk te vermijden zijn en er risico is op inwendige condensatie. Maar indien isoleren langs de buitenkant van het gebouw niet mogelijk is, dan valt het zeker te overwegen na een bouwfysische analyse van een expert.

3. Isoleren met PUR houdt gezondheidsrisico’s in voor de bewoners

De bewoners uit het verhaal in Nederland zijn vermoedelijk ‘allergisch’ geworden voor isocyanaat, een bestandsdeel van PUR. Bij het na-isoleren met polyurethaanschuim wordt een mengsel van isocyanaten (vaak MDI) en polyolen in de spouw of tegen het plafond van de kruipruimte gespoten. Daarbij wordt pentaan (een broeikasgas) gebruikt als blaasmiddel. Woningen die na-geïsoleerd worden, zijn per definitie al een dagje ouder. Ze vertonen kieren en scheuren. Leidingendoorgangen zijn allerminst luchtdicht. De minuscule vezels en de toxische stoffen dringen via die weg de woning binnen. In het specifieke geval in Nederland werden wellicht de noodzakelijke ventilatiemaatregelen tijdens het aanbrengen van de isolatie niet genomen waardoor er tijdelijk een ‘mist’ van isocyanaat in hun huis heeft gehangen en werd ingeademd. Hierdoor zijn de bewoners ‘gesensibiliseerd’ geraakt. Dit betekent dat ze overgevoelig zijn geworden voor isocyanaten en dat ze zelfs bij lagere blootstelling lichamelijke klachten kunnen krijgen.

4. Isoleren met PUR houdt ook risico’s in voor de uitvoerder

PUR-gecertificeerde bedrijven zijn ertoe verplicht om bepaalde voorzorgsmaatregelen te nemen maar de vraag is echter hoe strikt deze veiligheidsmaatregelen worden nageleefd. Arbeiders die regelmatig isolatiewerken met PUR uitvoeren, lopen dus het risico te worden gesensibiliseerd voor deze stoffen. In de meeste gevallen voorziet het bedrijf persoonlijke beschermingsmiddelen. Maar je kan je de vraag stellen in welke mate de arbeiders op de hoogte zijn van het feit dat ze ernstig ziek kunnen worden van de stoffen en of ze de veiligheidsmaatregelen wel voldoende naleven. Wil jij als bouwheer hierin alvast jouw verantwoordelijkheid nemen? Kies dan voor een aannemer die handelt met respect voor mens en natuur door te werken met veilige, gezonde materialen.

5. Een allergische reactie door PUR kan je leven op zijn kop zetten

In een woning waar de toxische stoffen zijn binnengedrongen komt de bewoner continu in contact met isocyanaten omdat het isocyanaat overal op zit: meubels, stoffen, speelgoed, servies… Dit kan leiden tot klachten aan de luchtwegen en de huid of acute neurotoxische verschijnselen. Wie sensibilisatieklachten krijgt, is in de meeste gevallen genoodzaakt om huis en huisraad achter te laten. Dat is niet alleen emotioneel heel moeilijk, ook verzekeraars erkennen de schadelijke gevolgen van PUR nog niet. Je kunt immers niets ‘zien’ aan de buitenkant.

PUR heeft op zijn zachtst gezegd dus enkele nadelen. Nochtans kan elke bouwheer, net zoals hij of zij in de winkel bewust kiest voor bio-groenten of veggie voeding, ook bij de aankoop van isolatiematerialen een bewuste keuze maken. Hopelijk moeten we binnen twintig jaar niet de conclusies en maatregelen treffen als bij asbest vandaag. Laten we onze toekomstige generaties hier niet mee belasten. Er zijn alternatieven genoeg.

Interessante links:

Artikel uit Het Nieuwsblad van 10 december 2017: Nederlands gezin is al twee jaar niet meer in hun huis geweest. “We werden er legaal vergiftigd”
Persartikel VIBE van 12 mei 2017: Hoezo isolatieschaarste? Alternatieven voor PUR en PIR zijn er genoeg!
In België zijn er tal van bouwondernemingen die veilige en gezonde materialen aanbieden die aan dezelfde isolatienormen voldoen. Raadpleeg de adressendatabase op de VIBE-website