Midden in de Damse Stadswallen werd een vervallen hoeve omgebouwd tot een circulair educatief natuurcentrum voor Natuurpunt. EA+ architecten en ingenieurs zet met De Pulse een flexibel gebouw neer dat de bezoeker inspireert over de mogelijkheden van circulair en natuurinclusief bouwen.
Onze bouwpartner EA+ architecten en ingenieurs legt als bio-ecologisch architecten- en studiebureau de focus op toekomstgerichte bouwprojecten die goed zijn voor mens, milieu en klimaat. De verbouwing van een vervallen hoevewoning met loods in Damme tot een circulair natuur- en bezoekerscentrum van Natuurpunt was dan ook een kolfje naar de hand van deze architecten. “De Pulse bevindt zich op het raakvlak van erfgoed- en natuurwaarde”, vertelt ingenieur-architect Stijn Van den Broecke.
En dat mag je letterlijk nemen, want de hoeve ligt midden in de historische stadsomwallingen van Damme. Stijn: “Dat bracht een flinke ontwerpuitdaging met zich mee, want er was geen uitbreiding van het oorspronkelijke volume mogelijk. Daarnaast waren er ook te weinig vierkante meters beschikbaar voor het programma. Daarom kozen we voor een flexibel en multifunctioneel ontwerp waarin erfgoed en natuur mooi samenkomen. De planschikking laat een zeer breed gebruik van het gebouw toe waardoor het allerlei activiteiten, zoals rondleidingen, vergaderingen en exposities, kan huisvesten.”
Drie temperatuurzones
De ligging van het bezoekerscentrum in het Damse polderlandschap zorgt dat het voor de bezoeker functioneert als toegangspoort tot de achterliggende natuur. Het natuurgebied situeert zich aan de noordzijde van het gebouw. “De bouwheer wilde een cafetaria en vergaderruimte met een kwalitatief panorama op het aanpalende natuurgebied. Daarom integreerden we in ons ontwerp grote raampartijen aan de noordzijde om voldoende licht en zicht binnen te trekken in de cafetaria”, verduidelijkt Stijn.
De Pulse zet slim in op oriëntatie en passieve energiewinsten. Het gebouw is opgedeeld in drie temperatuurzones: de stockage- en beheerruimte, de cafetaria en vergaderruimte, en de gebouwinkom. De inkomsas fungeert als een bioklimatische serre. “Op zonnige winterdagen warmt de inkom op waardoor we de passieve zonnewarmte in het gebouw sturen. ’s Zomers zorgt het trekschouweffect dat er geen oververhitting optreedt in de serre. In de tussenseizoenen bereiken we een goed thermisch comfort zonder dat er extra hernieuwbare energie verbruikt wordt.”
Circulair ontwerp
Het ontwerp van De Pulse is ook maximaal circulair met het oog op hergebruik en flexibele aanpasbaarheid. EA+ architecten en ingenieurs combineerde de recuperatie van de bestaande loodsmuren met houtbouw. De houten I-liggers minimaliseren het materiaalgebruik. De oude hoevewoning werd ingevuld als een bureauruimte en een tijdelijke ontvangstruimte. Stijn: “We ontwerpen volgens het motto ‘ruwbouw is afbouw’, dus we voegen geen lagen toe als dat niet nodig is. De technieken in het gebouw zijn in opbouw en makkelijk aanpasbaar.”
Die circulaire mindset trok het architectenbureau door richting het materiaalgebruik. “We kozen voor verschillende bio-ecologische klassiekers, zoals cellulose om de I-liggers op te vullen en glasschuimgranulaat om de vloeren te isoleren”, verduidelijkt Stijn. “Waar het niet mogelijk was of de mogelijkheden beperkt waren om bio-ecologische materialen toe te passen, zochten we naar recuperatiemateriaal of gerecycleerd materiaal.”
Schuilmogelijkheden voor vleermuizen
De verbinding met de natuur vertaalt zich in een ontwerp dat met kleine aanpassingen de omliggende biodiversiteit versterkt. Zo is de verharding rondom De Pulse minimaal om het contact met het omliggende natuurgebied te versterken. Daarnaast waren er specifieke ingrepen noodzakelijk om schuilmogelijkheden voor vleermuizen te voorzien in de gebouwgevels. Uiteraard koos het architectenbureau voor een groendak als extra duw in de rug voor de lokale biodiversiteit.
De Pulse toont de bezoeker de vele mogelijkheden van duurzaam en circulair bouwen. De vrijwilligers en medewerkers van Natuurpunt genieten van een uiterst duurzame uitvalsbasis op een boogscheut van Brugge. Stijn: “De bouw van het bezoekerscentrum steunt trouwens op de inzet van een grote groep Natuurpuntvrijwilligers. De aannemer Lab15 deed de ruwbouwwerken, maar tientallen vrijwilligers bouwden een jaar lang mee aan het gebouw.” Zo bewijst De Pulse dat duurzaam bouwen meer is dan bouwmaterialen en -methodes: het is ook een manier om mensen met elkaar te verbinden.
