Natuur is het leven in zijn puurste vorm. Door natuurlijke elementen en principes in je bouwprojecten te integreren, creëer je een aantrekkelijke, levendige en gezonde leefomgeving. Tijdens een inspiratiebezoek bezochten we vier toonaangevende projecten in Nederland waar bouwen met de natuur centraal staat. Derde halte op onze trip: de bekroonde basisschool De Verwondering.
De Verwondering in Almere is zonder twijfel de meest ecologische basisschool van Nederland. En dat was ook de ambitie waarmee het Nijmeegse bureau ORGA architect aan de slag ging. Het schoolgebouw, dat in 2021 werd opgeleverd, ademt ‘biophilic design’ in al zijn details. Voor Daan Bruggink van ORGA architect is de stap richting biofiele architectuur logisch om gezonde en aangename gebouwen te ontwerpen die de connectie met de natuur versterken.
“Die totaalbeleving willen we met De Verwondering creëren bij de jongste generaties. Gebouwen waar kinderen hun identiteit ontwikkelen, moeten zo ontworpen worden dat ze er optimaal leren en gedijen”, vertelt Daan. In onze moderne samenleving is de verbinding met de natuur niet langer een evidentie. Daarom is het belangrijk dat kinderen op jonge leeftijd in contact komen met natuurlijke elementen en verwijzingen. “De voordelen die de integratie van de natuur in een onderwijsomgeving biedt, zijn legio. Zo levert het bijvoorbeeld positieve effecten op het concentratie- en leervermogen van de kinderen.”
“Een natuurlijke biotoop“
Het ruimtelijke ontwerp van de Verwondering is geënt op het concept van een natuurlijke biotoop waarin soorten naast elkaar leven. “Het gebouw heeft 14 lokalen die verdeeld zijn over 3 clusters met een grote natuurlijke tussenruimte voor centrale gemeenschappelijke functies”, verduidelijkt Daan. “Deze ruimte met overvloedig natuurlijk daglicht, groenwanden en tal van flexibele leerplekken biedt plaats voor grote en kleine groepen.”
Deze natuurlijke elementen dragen bij aan een optimale leeromgeving waarin de nieuwsgierigheid van de kinderen wordt geprikkeld. Op de speelplaats kunnen de leerlingen spelenderwijs op ontdekkingstocht gaan, ze verzorgen zelf kippen op het dak en het is ook mogelijk om les te krijgen in een buitenlokaal. “Op die manier krijgen ze een verantwoordelijkheidsgevoel om op een respectvolle manier om te gaan met de natuurlijke wereld.”
Lokale en biobased materialen
In de materiaalkeuze liet ORGA architect zich ook leiden door biofiele principes. “Natuurlijke en biobased bouwmaterialen zijn dominant in De Verwondering. Deze materialen zijn op natuurlijke wijze warmte- en vochtregulerend en bovendien vrij van toxische stoffen. Hout is het primaire bouwmateriaal in deze school”, vertelt Daan. “In De Verwondering zijn verschillende houtbouwsystemen dooreen gebruikt, zoals houtskeletbouw, CLT (volhoutsysteem) en een kolommen en ligger-systeem.”
De draagkolommen zijn geschilde stammen. Echte bomen dragen dus het dak. “In de centrale ruimte heeft de spantconstructie de vorm van bladnerven. Een knipoog naar natuurlijke vormen. De binnenwanden van de lokalen zijn gemaakt uit ongebakken leemstenen en we integreerden ook niet-dragende strowanden in het gebouw.” Ook de andere bouwmaterialen die gebruikt zijn voor isolatie, afwerking, vloeren en meubels zijn van een biobased oorsprong.
“School wordt voller en mooier”
De Verwondering bewijst dat je met eenvoudige ingrepen een positief effect creëert op de gezondheid en het welzijn van de gebruikers. ORGA architect liet groen toe in het interieur in de vorm van begroeide binnenwanden. Het groen werkt positief op het concentratievermogen van de leerlingen en het personeel. Een extraatje is dat het de luchtkwaliteit en het zuurstofniveau in het gebouw verbetert. Omdat Nederland een echt waterland is, zijn er ook waterelementen in en rond het schoolgebouw verwerkt. Zo stroomt het hemelwater vanaf het dak rechtstreeks op de speelplaats waar het een leuk speelelement vormt voor de kinderen.
De uitdaging is om de pracht van De Verwondering in een momentopname vast te leggen. Op lange termijn zal de basisschool mee evolueren op het natuurlijke ritme van de seizoenen. “We kunnen nu geen kant-en-klare opname geven van een volledig afgewerkt gebouw. We zijn zeker dat de school de komende jaren enkel voller en mooier zal worden. Verandering en evolutie zijn nu eenmaal natuurlijke wetmatigheden. Daarin schuilt ook een karakteristiek van biofiele architectuur”, vertelt Daan.
Internationale erkenning
De Verwondering oogst nationaal en internationaal lof voor de verregaande inspanningen op het vlak van duurzaamheid en biophilic design. Naast de Natuurinclusief Award van Vogelbescherming en Green Cities Award Nederland mocht ORGA architect in 2021 De Gouden Kikker in ontvangst nemen: een award voor het duurzaamste gebouw in Nederland. Eerder dit jaar werd het schoolgebouw ook bekroond met de Europese en de internationale Stephen R. Kellert Biophilic Design Award van het International Living Future Institute.
De jury prees de veelzijdigheid van het schoolgebouw op het vlak van biophilic design en de enorme diversiteit aan natuur die in en rondom het gebouw geïntegreerd is. Ook de inbedding van het schoolgebouw in zijn context en de positieve impact op de gebruikers waren voor de juryleden doorslaggevende argumenten. Zo is De Verwondering een schoolvoorbeeld van impactvolle architectuur waarin natuur en cultuur elkaar vinden.
