Het nieuwe federaal regeerakkoord stelt dat het btw-tarief van 6% voor de afbraak en de heropbouw van gebouwen uitgebreid wordt naar het ganse Belgische grondgebied. VIBE-experten formuleren bijkomende suggesties voor een toekomstgerichte en milieuvriendelijke aanpak.
We schreven vorig jaar al een uitgebreid commentaarstuk over de beslissing van de Vlaamse overheid om het btw-tarief van 6% voor afbraak en heropbouw te veralgemenen. Het recente federaal regeerakkoord wil dit gunstige btw-tarief uitbreiden naar het ganse grondgebied. Of het nu in Vlaanderen of België is: onze experten vinden dit geen doordachte keuze. Zeker in vergelijking met de ambities die de regering formuleerde om de circulaire economie (en circulair bouwen) aan te zwengelen. Laat ons even het geheugen opfrissen. VIBE opteert voor een uitgekiend uitdovingsbeleid om de vervanging van slecht gelegen woningen tegen te gaan. Kwalitatieve renovaties, met aandacht voor doorgedreven isolatie en de toepassing van circulaire bouwprincipes, zijn effectiever in de strijd tegen de klimaatopwarming en het verlies aan biodiversiteit. De nasmaak van de politieke keuze om het gunstige tarief te veralgemenen, spoelen we door met bijkomende suggesties.
* Selectief slopen
Volledig slopen en vervolgens een nieuwbouw neerpoten, is zeker niet de ultieme oplossing voor een upgrade van ons gebouwenpatrimonium. We schieten zo volledig voorbij aan het feit dat gebouwen een schat aan (herbruikbare) materialen bevatten. De verplichting van een sloopopvolgingsplan voor alle gebouwen moedigt daarentegen selectief slopen aan. Momenteel is een sloopopvolgingsplan enkel vereist voor niet-residentiële gebouwen waarvan het volume groter is dan 1.000 m³. Bij residentiële woningen geldt dit zelfs enkel voor een volume dat groter is dan 5.000 m³. Opmerkelijk, want selectief slopen moedigt de recyclage en het hergebruik van bouwmaterialen aan. De afvalstoffen worden in een zuivere vorm verzameld zodat we de kwaliteit volledig naar waarde kunnen schatten. Geen enkeltje richting verbrandingsoven of stortplaats maar een noodzakelijke stap binnen een duurzamer materialenbeheer. De verplichting van een sloopopvolgingsplan voor alle gebouwen koppelen we idealiter aan de plicht tot sloopopvolging. Momenteel gebeurt dit laatste nog op vrijwillige basis.
* Hergebruik
De transitie naar de circulaire economie noopt ons tot de selectieve ontmanteling van gebouwen met een maximaal hergebruik van de bouwcomponenten. Een materiaalpaspoort haalt bouwmaterialen uit de stoffige anonimiteit en registreert de materialen gedurende de levensduur van een gebouw. Een sloopopvolgingsplan alleen biedt onvoldoende incentive om de materialen daadwerkelijk te hergebruiken. De inventarisatie van een gebouw op basis van stuks, in plaats van volume, zorgt dat de economische meerwaarde voor bouwprofessionals duidelijker wordt. Er is een verschil tussen de beschrijving (en de perceptie) van 3 m³ hout en tien houten deuren. Deze rapportage mikt op het hergebruik van bouwmaterialen en -componenten. Waardevolle producten degraderen we niet langer tot afval voor de stortplaats of verbrandingsoven. In plaats van sloop moedigen we hergebruik aan, bijvoorbeeld door juridisch-technische beperkingen rond verzekering en prestatiegarantie weg te werken.
* Heropbouw
Begrijp ons niet verkeerd. In bepaalde gevallen zijn sloop en heropbouw een goed lapmiddel om de energieprestatie van het Belgische gebouwenpatrimonium op te krikken, als bijvoorbeeld de draagstructuur niet meer voldoet. Toch kunnen we hier niet aan het materiaalniveau voorbij want ieder bouwmateriaal heeft een milieu-impact. De TOTEM-tool van de OVAM helpt (bouw)professionals om een gefundeerde afweging te maken. Door de materiaalkeuzes te analyseren, kan je de milieukosten gedetailleerd berekenen. Daarbij hou je rekening met de energieprestatie én de impact van de bouwmaterialen. Dat sloop en heropbouw een duurzame keuze zou zijn, snijdt immers geen hout als je minder spaart op de energierekening dan je toelegt voor de sloop, afvalverwerking en productie van nieuwe materialen. Binnen het circulaire verhaal zal veranderingsgericht bouwen gegarandeerd aan belang winnen. Gebouwen voorbereiden op nieuwe gebruiken en uitdagingen zorgt dat we ‘sloop’ uit het vakjargon kunnen schrappen, ten voordele van demontage. Zo vermijden we vandaag problemen voor de toekomst.
