De duurzaamheidstool GRO vindt zijn weg in het Vlaamse bouwlandschap. Eerder deze maand lanceerde het Facilitair Bedrijf zelfs een nieuwe update. “GRO helpt om samen met je bouwteam knopen door te hakken”, vertelt Hannah Bohez. Ze is beleidsadviseur bij het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA) en expert in het lerend netwerk GRO.
Het Facilitair Bedrijf van de Vlaamse overheid ontwikkelde de tool GRO in 2017 als leidraad om het ambitie- en duurzaamheidsniveau van bouwprojecten op te krikken. Het doel: via een geïntegreerd ontwerpproces tot toekomstgerichte en comfortabele gebouwen komen, waarin sterk wordt ingezet op circulair bouwen. “Het instrument werd heel spitsvondig vernoemd naar de Noorse oud-premier Gro Harlem Brundtland”, vertelt Hannah Bohez, beleidsadviseur bij het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden. “Zij was de voorzitter van de VN-commissie World Commission on Environment and Development die in 1987 het rapport ‘Our Common Future’ uitbracht. Een extra kers op de taart voor VIPA, dat vanuit Welzijn en Public Health denkt, is dat Gro Brundtland ook arts was.”
Het Facilitair Bedrijf bouwde GRO op volgens de kapstok van de 3 P’s van duurzaamheid: people, planet en profit. “Deze categorieën weerspiegelen de vele aandachtspunten waarmee we in onze gebouwen rekening moeten houden”, verduidelijkt Hannah. “Iedere categorie is op haar beurt onderverdeeld in kwalitatieve en kwantitatieve criteria. GRO toont waar er in het ontwerp- en bouwproces frictie ontstaat tussen deze criteria. Je moet zoeken naar evenwichtige oplossingen. De tool helpt je om samen met je bouwteam knopen door te hakken. Door GRO als werkinstrument in te zetten, maak je realistische en onderbouwde ambitieuze keuzes.”
Een complex gegeven
Met de horizon van de klimaatdoelstellingen in zicht neemt het belang van GRO toe. De Europese wetgever verplicht ons om in een ijl tempo het gebouwenpatrimonium performanter te maken en de CO2-uitstoot terug te schroeven. “In het bouwproces komen een veelheid aan puzzelstukken en ruimtelijke, organisatorische en juridische randvoorwaarden samen”, stelt Hannah. Ook bekeken vanuit een langetermijnvisie. Sommige gebouwonderdelen gaan 100 jaar mee, andere hebben een kortere levensduur. GRO biedt je een leidraad om die keuzes scherp te stellen. “Je krijgt een totaaloverzicht van wat wettelijk verplicht is, wat de normen zijn en wat de verstandige keuzes zijn als je rekening houdt met een langetermijnvisie en de impact van je bouwkeuzes op de planeet en de samenleving.”
Het bouwproces is een complex, systemisch gegeven: elk tandwiel dat je bijstelt, brengt iets anders in beweging. Het donutmodel van econome Kate Raworth toont hoe hard verschillende indicatoren op ecologisch en maatschappelijk vlak onder druk staan. Wereldwijd oefent de bouwsector een grote druk uit op de planetaire én sociale grenzen. Hannah: “Een belangrijke indicator voor VIPA is gezondheid en welzijn. GRO is dan ook een belangrijke actie binnen de preventieve gezondheidszorg. Vanuit VIPA ambiëren we een gezondheidszorg die zelf geen schade berokkent en een positieve bijdrage levert aan het welzijn en de gezondheid van de mens.”


Eén duurzaamheidsinstrument
Voor de leek kan de eerste kennismaking met GRO als een overrompeling aanvoelen. “De opzet van GRO is dat het voor ieder project bruikbaar is, onafhankelijk van de schaal en de functie”, verduidelijkt Hannah. “Het is een dynamische tool om de verschillende argumenten binnen je bouwteam aan af te toetsen. De sterkte van GRO is net de reikwijdte van het instrument. Het is een totaalpakket dat je flexibel gebruikt. Zo leg je eigen accenten binnen het volledige plaatje.” Later dit jaar verschijnt de update van GRO: de GRO intergewestelijk. Die update zal nieuwe categorieën definiëren zoals climate responsive design, energie, circulair bouwen en levenscyclusanalyse. “Deze versie zal eenduidigheid brengen binnen de gewesten. Zo lanceren de Vlaamse overheid, Service Public Wallonie en Leefmilieu Brussel één duurzaamheidsinstrument voor de Belgische bouwsector.”
Zelf hanteert VIPA GRO voor de bouwprojecten die in aanmerking komen voor zijn subsidiëring. De bestaande tool werd daarom aangevuld met het extra addendum ZORG. “De vraag was of we dezelfde eisen konden stellen als de oorspronkelijke GRO die het Facilitair Bedrijf opmaakte”, verduidelijkt Hannah. “Omdat de tool ontwikkeld is om toepasbaar te zijn op een brede scope aan bouwprojecten, zijn een aantal criteria minder of juist meer relevant voor de gebouwen binnen de zorgsector.” De faculteit Architectuur van KU Leuven toetste af welke specifieke criteria voor zorg- en welzijnsgebouwen van toepassing zijn, om zo het addendum te ontwikkelen. VIPA is adviesgever dus het was belangrijk om de criteria up-to-date te brengen. “Daarnaast wilden we vanuit VIPA ook verschillende wellbeing indicatoren opnemen, zoals de aanwezigheid van welzijnsgroen.”

De tocht makkelijker maken
Samen met VIPA, archipelago architects en Bureau Bouwtechniek starten we eind maart met de derde editie van het lerend netwerk GRO. Het lerend netwerk is gericht op professionals die een eerste voeling willen krijgen met GRO en onderling hun ervaringen willen delen. Naast Joost Declercq (archipelago) en Jona Van Steenkiste (Bureau Bouwtechniek) is Hannah een van de betrokken experts. Ze verzorgt de tweede sessie over de ambitiebepaling en de toepassing van GRO in de zorgsector. “GRO voelt aan als een berg die op je afkomt. In het lerend netwerk GRO stippelen we samen je route uit om je tocht makkelijker te maken. Door specifieke accenten en insteken te belichten, gidsen we je om het instrument toe te passen in je eigen bouwprojecten.”
Een belangrijke meerwaarde van het lerend netwerk is volgens Hannah de verscheidenheid aan deelnemers. “Een boeiende mix van professionele achtergronden zorgt ervoor dat je als deelnemer ook van elkaar bijleert. In de eerste editie brachten we bijvoorbeeld lokale overheden, architecten- en studiebureaus samen. Zo zitten de bouwheer en de uitvoerder gelijk aan tafel. Een ideale opstap richting samenwerking als bouwteam. De derde editie van het lerend netwerk organiseren we trouwens in het circulaire Marie-Elisabeth Belpairegebouw in Brussel. Een extra reden om zeker in te schrijven voor deze derde editie”, besluit Hannah.
En ja, GRO werd toegepast in het ontwerp- en bouwproces van het Belpairegebouw. Het gebouw kreeg de GRO-score ‘uitstekend’.
Met GRO aan de slag in jouw bouwprojecten?

Over Laurens Marysse
Nerdy West-Vlaming. Laurens studeerde communicatiewetenschappen en wijsbegeerte aan UGent en is communicatieverantwoordelijke bij VIBE. Aanvullend volgde hij het postgraduaat Mens- en Milieuvriendelijk Bouwen en Wonen (Odisee Hogeschool), de opleiding Story Design met het Story Design Canvas (Verhalenmakers) en het traject Regenerative Development and Living Systems Thinking (Green Living Projects).
- LinkedIn: Laurens Marysse
- Instagram: laurensmarysse